Leestijd: 7 minuten
Op moment van het schrijven van deze pagina zal naar verwachting de nieuwe Omgevingswet per 1 januari 2023 in werking treden. Deze wet brengt een hele transitie met zich mee. Namelijk de transitie van het huidige omgevingsrecht. Dit is van invloed op de huidige wet- en regelgeving. Veel huidige wetten zullen al dan niet gewijzigd worden opgenomen of zelfs in zijn geheel worden weggelaten. Zo kennen we onder de Omgevingswet bijvoorbeeld niet meer het bestemmingsplan maar wordt dit het omgevingsplan. Maar wat houdt de Omgevingswet nu precies op hoofdlijnen in en welke verschillen zijn er met het huidige omgevingsrecht?
Hulp nodig bij het implementeren van de Omgevingswet 2023? Neem contact met ons op.
Wat is de Omgevingswet?
Onder de Omgevingswet worden diverse heden geldende wetten inzake het omgevingsrecht gemoderniseerd. Het gaat om wet- en regelgeving die zaken regelen zoals bouwen, milieu, water, natuur, procedures en de rol van het bevoegd gezag hierin. Met de Omgevingswet wil de overheid een goede balans behalen tussen het benutten en beschermen van de leefomgeving. Dit zodat we in ons relatief klein en dichtbevolkte land de ruimte optimaal inrichten waarbij alle belangen zorgvuldig zijn afgewogen.
Concreet is de Omgevingswet een vertaling van 26 huidige wetten naar 1 nieuwe wet (wetende de omgevingswet), 60 algemene maatregelen van bestuur naar 4 algemene maatregelen van bestuur en van 75 ministeriële regelingen naar 1 ministeriële regeling. Voorbeelden van bestaande wetten die in de Omgevingswet zullen worden opgenomen zijn de ontgrondingenwet, wet geurhinder en veehouderij, wet ruimtelijke ordening, crisis- en herstelwet en naar verwachting later de onteigeningswet, waterwet, wet geluidhinder en nog een tal van andere wetten. Meer hierover in de paragraaf ‘’Wat valt er onder de Omgevingswet 2023?’’
Uitleg Omgevingswet 2023
De Omgevingswet is in het leven geroepen om het voor de burger makkelijker en toegankelijker te maken. Daarbij gaat de Omgevingswet uit van nieuwe principes. Een van deze principes is het ‘’ja, mits-principe’’. De wetgever pleit ervoor dat lokale overheden zoals provincies, gemeenten en het waterschappen een actievere rol gaan bekleden bij door burgers ingebrachte initiatieven. Dit vraagt om een andere houding van de ambtenaren die werkzaam zijn bij dergelijke overheidsinstanties. Van het toetsingsgericht beoordelen van initiatieven gaan we naar het meedenken en faciliteren van initiatieven. Althans, dat is de insteek.
Dit houdt niet in dat het betreffende bevoegd gezag waar jij mee van doen hebt zomaar alles lukraak moet gaan toestaan. Het ligt iets genuanceerder dan dat. Het is meer vanuit de gedachte hoe er invulling aan een wens kan worden gegeven in plaats van alleen het aangedragen plan te toetsen.
Stel dat jij een initiatief hebt maar beleid en wet- en regelgeving laten dit initiatief niet toe. In de huidige situatie ontvang je dan een afwijzingsbrief met daarin de redenen waarom het initiatief niet kan en op welke punten jouw initiatief strijdigheden oplevert. Dit wordt anders. De Omgevingswet 2023 vraagt om een cultuuromslag bij lokale overheden.
Wat wordt dan anders? Onder de Omgevingswet 2023 wil de wetgever er zorg voor gaan dragen dat (lokale) overheden actiever mee gaan denken. Dat wanneer er geen gehoor kan worden gegeven aan jouw idee men alternatieven aandraagt. Dat men bijvoorbeeld een perceel beschikbaar heeft waar jouw plan wel kan worden uitgevoerd en jou hiervan in kennis stelt. of dat je op je huidige perceel kunt ondernemen mits je enkele aspecten van je plan aanpast zodat het wel mogelijk kan worden gemaakt. Het vraagt dan ook zoals bovenstaand al benoemd om een cultuuromslag bij de ambtenaren en een meedenkende houding.
Wat valt er onder de Omgevingswet 2023?
In de nieuwe Omgevingswet 2023 zullen geldende wet- en regelgevingen al dan niet gewijzigd worden opgenomen. Deze documenten worden in zijn geheel of gedeeltelijk opgenomen in de Omgevingswet. Enkele voorbeelden zijn de ontgrondingenwet, wet geurhinder en veehouderij, wet ruimtelijke ordening, crisis- en herstelwet en naar verwachting later de onteigeningswet, waterwet, wet geluidhinder en nog een tal van andere wetten.
De wet- en regelgeving dat vooral voor het deel van bestemmingsplannen van toepassing is wordt ook opgenomen en/of vervangen. Denk hierbij aan de wet ruimtelijke ordening, besluit ruimtelijke ordening, wet algemene bepalingen omgevingsrecht en het besluit omgevingsrecht.
Daarnaast hebben we ook diverse algemene maatregelen van bestuur (AMvB’s) die al dan niet gewijzigd worden opgenomen onder de Omgevingswet. Een paar algemene maatregelen van bestuur hebben we in de vorige alinea benoemd (de besluiten). Een algemene maatregel van bestuur is kort samengevat een besluit dat toeziet op concrete uitwerkingen van de regels in een wet. Zo staat bijvoorbeeld in de wet algemene bepalingen omgevingsrecht dat je in bepaalde gevallen met een reguliere omgevingsvergunning mag afwijken van een bestemmingsplan of beheersverordening. Vervolgens wordt verwezen naar onder andere de kruimellijst welke nader is uitgewerkt in het besluit omgevingsrecht. In de kruimellijst staat concreet benoemd welke bepaalde gevallen dit nu precies zijn.
Er zijn momenteel 60 algemene maatregelen van bestuur. De wetgever zal deze onder het Omgevingsrecht terugbrengen naar 4 algemene maatregelen van bestuur. Deze vier zijn als volgt:
- Het omgevingsbesluit
- Besluit kwaliteit leefomgeving
- Besluit activiteiten leefomgeving
- Besluit bouwwerken leefomgeving
Deze 4 algemene maatregelen van bestuur onder de Omgevingswet regelen een verscheidenheid van zaken. Van het bepalen wie in welke situaties het bevoegd gezag is tot het regelen van de te volgen procedures, kwaliteitsnormen, instructieregels voor het opstellen van omgevingsvisies, plannen en meer.
Verbeterdoelen van de Omgevingswet
We hebben al kort besproken dat de Omgevingswet in het leven is geroepen om het omgevingsrecht voor de burger makkelijker en toegankelijker te maken. De primaire verbeterdoelen van de Omgevingswet is het verbeteren van het gebruikersgemak. De wetgever wil 4 verbeteringen bereiken met de Omgevingswet. Deze zijn als volgt:
- Inzichtelijkheid omgevingsrecht
- Leefomgeving centraal
- Ruimte voor maatwerk
- Sneller en beter
Zie tevens onderstaand figuur.
Figuur 1: de 4 verbeteringen onder de Omgevingswet.
De 4 verbeteringen zijn mede af te leiden uit het feit dat diverse wetten, algemene maatregelen van bestuur en ministeriële regelingen gecombineerd worden tot één of enkele documenten. Hiermee wil de overheid een inzichtelijker, toegankelijker en meer integrale benadering stimuleren. Daarnaast wil de wetgever zoals reeds besproken niet alleen de ruimtelijke disciplines mee laten wegen, maar ook maatschappelijke vraagstukken zoals veiligheid, klimaat, zorg, woningbehoefte en economie. Een betere samenhang dan alleen kijkend naar de ruimtelijke aspecten zoals geluid, natuur en stedenbouw. Op deze manier staat de algehele leefomgeving meer centraal. Daarnaast krijgt het lokaal gezag meer ruimte voor het maken van eigen afwegingen. Kortom: meer ruimte voor maatwerk omdat de lokale overheid vaak het beste weet wat er zich op regionaal- en lokaal niveau afspeelt.
Tot slot zullen procedures zoals het aanvragen van een vergunning makkelijker worden. Hoe dit gaat onder de Omgevingswet lees je op de pagina dat gaat over het Omgevingsplan. Dit onder de kop ‘’ De reguliere en uitgebreide omgevingsvergunningprocedure onder de Omgevingswet’’.
De wetgever wil door toepassing van bovenstaande van aanbod-gestuurd naar vraag-gestuurd, van toetsen van initiatieven naar stimuleren van initiatieven, van regisseren naar faciliteren, van plannen maken naar mogelijk maken en van het toetsen op criteria tot het wegen op waarde. Dit allen met oog voor de leefomgeving.
Concrete implementatie – DSO Omgevingswet
De Omgevingswet 2023 zal zoals besproken op deze pagina naar verwachting binnenkort worden geïmplementeerd. Maar hoe wordt hier concreet handen en voeten aan gegeven? Heden kennen wij de website www.ruimtelijkeplannen.nl. Op deze website zijn bestemmingsplannen, provinciale verordeningen, omgevingsvisies en meer raadpleegbaar. Onder de nieuwe wet zal dit het DSO Omgevingswet worden. DSO staat voor Digitaal Stelsel Omgevingswet. In het DSO zullen onder andere de omgevingsvisies en omgevingsplannen raadpleegbaar zijn. Maar het blijft niet alleen hierbij. Vanuit de integrale benadering welke we eerder al hebben besproken zal het DSO Omgevingswet meer bevatten, zoals onder andere het kunnen aanvragen van een vergunning of het doen van een melding.
En zo zal je naar alle waarschijnlijkheid in het DSO ook de bodemgesteldheid terug kunnen vinden, gronden met archeologische waarde, waterkwaliteitskaarten, Natura 2000-gebieden en meer. De bedoeling is dat je met enkele klikken inzicht krijgt in de door jouw gekozen omgeving. Dit in het kader van integraliteit. Allemaal aspecten die je heden via diverse overheidswebsites moet raadplegen. Naar verwachting zal het DSO Omgevingswet dan ook van grote toegevoegde waarde zijn. De Omgevingswet 2023 zelf zal naar verwachting via wetten.overheid.nl raadpleegbaar zijn.
Figuur 2: voorbeeld van een verbeelding van een bestemmingsplan zoals te zien is op de website van ruimtelijke plannen.
Bruidsschat Omgevingswet
Allemaal leuk en aardig maar wat te doen met de al bestaande bestemmingsplannen, inpassingsplannen, andere ruimtelijke besluiten en landelijke regels zoals de kruimelregeling? De landelijke regels komen te vallen onder de bruidsschat Omgevingswet. De bruidsschat Omgevingswet is een overgang. Dit houdt concreet in dat wetten en besluiten die bijvoorbeeld het vergunningsvrij bouwen en de kruimelregeling regelen van centraal naar decentraal niveau gaan. Dat de huidige landelijke regels lokaal blijven gelden op decentraal niveau daar waar nog geen omgevingsplan is. – (Formeel worden de bestaande bestemmingsplannen, de bruidsschat met de tot voor kort nog landelijke regels et cetera onder het nieuwe omgevingsplan geschoven. Een plan dat soort van ”automatisch” wordt vastgesteld en het bestaande erin opneemt.)
De bruidsschat is er tot en met 2029. Daarna moet elke lokale overheid een eigen maatwerk-omgevingsplan of ander nieuw ruimtelijk besluit hebben dat passend is binnen de Omgevingswet.
Meer te weten komen over de Omgevingswet 2023?
Wil je meer te weten komen over de Omgevingswet 2023 en over de implementatie van deze wet? neem dan contact met ons op. CADDESK is er zowel voor de burgers als (lokale) overheden.
Jorrit Zeldenrust
15 juni 2022