Leestijd: 5 minuten
Tijdens het schrijven van deze blog treedt naar verwachting per 1 januari 2023 de Omgevingswet in werking. Onder de Omgevingswet valt ook het omgevingsplan. De ‘’opvolger’’ van het bestemmingsplan. Maar wat is het verschil tussen het bestemmingsplan en omgevingsplan? Men gaat in het omgevingsplan onder andere uit van een evenwichtige toedeling van functies aan locaties. Een breder gegeven dan wat wij heden kennen bij het bestemmingsplan. Namelijk dat er sprake moet zijn van een goede ruimtelijke ordening. Maar wat is nu het verschil tussen beide en wat betekent dit concreet?
Bestemmingsplan: een goede ruimtelijke ordening
We beginnen hier. Heden kennen wij het begrip ‘’een goede ruimtelijke ordening’’. Een goede ruimtelijke ordening houdt kort gezegd in dat er vanuit het geldende beleid (met oog op woningbehoefte, economie, krimp & groei en milieu etcetera) wordt gekeken waar vraag naar is en hoe hier concreet in kan worden gefaciliteerd. Dit met oog voor de ruimtelijke- en milieukundige aspecten (onder andere met stedenbouwkunde, ecologie, geluidsnormeringen, bodem en cultuurhistorie).
Afhankelijk van het beleid worden ook de bestemmingsplannen vastgesteld. Het beleid in de Randstad is bijvoorbeeld anders dan dat van een gemeente in Noord-Nederland dat kampt met krimp. De één zal beleid hebben voor nieuwbouwwoningen, de ander juist beleid gericht op behoud en versterking van regionale voorzieningen en economie. Dit door bijvoorbeeld een beter vestigingsklimaat voor bedrijven te creëren.
Een gemeente in Noord-Holland nabij de kust (denk bijvoorbeeld aan Katwijk) zal een beleid hebben dat mede gespitst is op toerisme. Zij zullen dus in bestemmingsplannen meer faciliteren in zaken die annex zijn met het behoud en bevorderen van deze inkomstenbron zoals het toestaan van een Bed & Breakfast aan huis. Maar wat speelt er nu dat heeft geleid tot de nieuwe wet?
Wat speelt er nu dat heeft geleid tot de Omgevingswet?
De vraag dat mede heeft geleid tot het opstellen van de nieuwe Omgevingswet is of hetgeen wat we heden als wet- en regelgeving hebben afdoende is om in de maatwerkbehoefte te kunnen voorzien.
De afgelopen 10-20 jaar hebben we namelijk veel veranderingen doorgemaakt in onze maatschappij. Van mantelzorg tot de tot voor kort onbekende vormen van verblijfsrecreatie zoals airBnB en glamping. Maar ook woonvormen zoals tinyhouses, woongemeenschappen, het huisvesten van buitenlandse arbeidskrachten en het langer thuis willen blijven wonen. Met pensioen gaan in een bedrijfswoning, klimaatbestendig ondernemen, flexibel en snel kunnen ondernemen.
Op economisch niveau bijvoorbeeld agrariërs die door de stikstofcrisis de toekomstbestendigheid van hun bedrijf verloren zien gaan. Hierdoor meer duurzame manieren van ondernemen willen ontplooien zoals het beheren van een camping, horecagelegenheid, glasblazerij en andere vormen dan alleen agrarisch ondernemerschap.
Al deze maatwerk-vraagstukken waar heden lastig een antwoord op te geven is met het huidige instrumentarium heeft geleid tot de Omgevingswet. Je moet er niet aan denken een hele bestemmingswijziging te doorlopen om een boetiek te kunnen openen bij je boerderij. Maar wat is een verschil of in ieder geval een van de verschillen tussen een bestemmingsplan en omgevingsplan?
Het omgevingsplan: een evenwichtige toedeling van functies aan locaties
Het verschil tussen een bestemmingsplan en omgevingsplan is dat bij het vaststellen van een omgevingsplan onder de Omgevingswet sprake moet zijn van een evenwichtige toedeling van functies aan locaties. Maar wat houdt dit nu precies in? De term ‘’functie’’ is breed. Daar waar je heden in het bestemmingsplan bijvoorbeeld de bestemmingen ‘’wonen’’, ‘’maatschappelijk’’, ‘’bedrijf’’ en ‘’agrarisch’’ hebt is een functie breder. Een functie kan naast het bekende zoals wonen en bedrijf ook zijn ‘’economische drager’’, ‘’cultuurbehoud’’, ‘’wonen en werken’’ of ‘’gezondheid’’. Het is een meer integrale benadering vanuit meer disciplines. We pakken er een paar voorbeelden bij.
Figuur 1: een dynamische leefomgeving. Hoeveel jaar blijft deze omgeving nog hetzelfde? De actuele woonbehoefte, continuïteit van onze zorgvoorzieningen, stikstof en andere vormen van agrarisch ondernemen dragen allen hieraan bij.
Voorbeeld 1
Wat opvalt is de abstractere samenhang van woorden. Waar we nu binnen bijvoorbeeld de bestemming ‘’bedrijf’’ regels zien die alleen bedrijven van een bepaalde categorie toestaan zoals lichte- of middelzware bedrijvigheid of zelfs een concrete lijst van bedrijfstypen kan een functie zoals ‘’economische drager’’ meer toelaten. Als jij een aantoonbare economische meerwaarde als bedrijf voor de regio biedt dan kan mede op basis daarvan jouw bedrijfsvoering toegelaten worden.
Tevens krijgt de gemeente meer beleidsvrijheid in het vaststellen van o.a. geluidsnormeringen. Zo kan je een gebied aanwijzen waar hogere normen zijn toegestaan (zoals een bedrijventerrein) en gebieden waar je juist lagere normen toepast (woon- en natuurgebieden). Dit geeft meer ruimte tot maatwerk. Zo kan de gemeente naar keuze besluiten zwaardere bedrijven alsnog op een betreffende locatie toe te staan en dit bij een ander gebied juist uit te sluiten. Het is wel goed om te vermelden dat deze ruimte zijn grenzen kent gegeven door het Rijk. De ‘’speelruimte’’ is zodoende beperkt met een minimum en maximum geluidsnormering.
Voorbeeld 2
Een andere voorbeeld zijn de bestemmingen ‘’wonen’’, ‘’verblijfsrecreatie’’ en ‘’maatschappelijk’’. Nu nog afzonderlijke bestemmingen die vaak zijn geregeld per gebied, straat of zelfs perceel. Denk bijvoorbeeld aan een zorginstelling in een woonwijk of een hotel in de binnenstad.
In de nieuwe situatie kan de functie ‘’verblijfsgebied’’ meer ruimte tot maatwerk bieden. De term ”verblijf” is namelijk breder dan alleen wonen of verblijfsrecreatie. Het is meer omvattend. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om een pand te betrekken als zorginstelling zonder de bestemming ‘’wonen’’ te moeten wijzigen naar de bestemming ‘’maatschappelijk’’ of gebruik te moeten maken van de kruimelregeling. Ook kan hierdoor meer maatwerk worden geboden voor overige vormen van verblijf zoals bijvoorbeeld bed & breakfast aan huis of het gebruik van een woning voor bewoning én recreatie. Dit laatste is vooral voor de toeristisch georiënteerde gemeenten interessant.
Voorbeeld 3
Een derde voorbeeld is een gebied met de functie ‘’handel’’. Zo kunnen er bijvoorbeeld nabij een natuurplas winkels vestigen, horeca maar ook een kitesurfverhuurbedrijf. Zo is het gebied voor meer handelsdoeleinden bereikbaar dan bijvoorbeeld alleen ‘’detailhandel’’ en versterkt het elkaar ook. Na het winkelen eet men bij de horecazaak, als kitsurfer tussendoor lunchen en vice versa.
PS: het blijft wel maatwerk aan welke gebieden je deze mate van flexibiliteit wel of niet wilt gaan toekennen. Maar de mogelijkheid komt er naar verwachting wel. Daarnaast zullen de bouwregels blijven bestaan en zal je voor de meeste activiteiten ook gewoon vergunningsplichtig blijven. Al dan niet buitenplans.
Let wel!
hoewel dit in theorie mooi klinkt hebben we nog altijd van doen met wet- en regelgeving. Alsnog zal aangetoond moeten worden dat in de nieuwe situatie sprake blijft van een evenwichtige toedeling aan functies. Het is geen vrijbrief om zomaar van alles te mogen. Wij van Caddesk zijn dan ook benieuwd in hoeverre aan deze verbrede wijkreikte en integrale benadering concreet zal worden vormgegeven. Wij hebben in ieder geval onze ideeën hierover. Tot zover het verschil in bestemmingsplan en omgevingsplan als we het hebben over een evenwichtige toedeling van functies aan locaties.
Conclusie
Alles wat nieuw is brengt veranderingen met zich mee. De Omgevingswet treedt naar verwachting in januari 2023 in werking. Praktijkvoorbeelden zijn er dan ook nog niet en eveneens is er geen jurisprudentie beschikbaar. Wat de Omgevingswet en evenwichtige toedeling van functies aan locaties ons concreet zal brengen is op detailniveau dan ook nog niet te zeggen. Bij CADDESK sorteren wij wel alvast voor op de Omgevingswet. Alle medewerkers van CADDESK volgen erkende vakopleidingen inzake de Omgevingswet (of hebben deze al gevolgd).
Jorrit Zeldenrust
11 mei 2022